рд╕ीрдзे рдоुрдЦ्рдп рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдкрд░ рдЬाрдПं

рд╕ंрджेрд╢

рдоाрд░्рдЪ, 2025 рдХी рдкोрд╕्рдЯ рджिрдЦाрдИ рдЬा рд░рд╣ी рд╣ैं

90*1300

рдлрд▓ рдХे рдкौрдзे рд▓рдЧाрдиे рдХी рдХрдИ рд╡िрдзिрдпाँ рд╣ोрддी рд╣ैं। рдЗрдирдоें рд╕े рдХुрдЫ рдк्рд░рдоुрдЦ рд╡िрдзिрдпाँ |

 рдлрд▓ рдХे рдкौрдзे рд▓рдЧाрдиे рдХी рдХрдИ рд╡िрдзिрдпाँ рд╣ोрддी рд╣ैं। рдЗрдирдоें рд╕े рдХुрдЫ рдк्рд░рдоुрдЦ рд╡िрдзिрдпाँ рдиीрдЪे рджी рдЧрдИ рд╣ैं: 1. рдмीрдЬ рдж्рд╡ाрд░ा (Seed Propagation) рдЗрд╕ рд╡िрдзि рдоें рдлрд▓ рдХा рдмीрдЬ рдмोрдХрд░ рдкौрдзा рдЙрдЧाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। ✅ рдлाрдпрджे : рд╕рд╕्рддा, рдк्рд░ाрдХृрддिрдХ рдФрд░ рд╕рд░рд▓ рддрд░ीрдХा। ❌ рдиुрдХрд╕ाрди : рдЕрдзिрдХ рд╕рдордп рд▓рдЧрддा рд╣ै, рдФрд░ рдХрднी-рдХрднी рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рд╡ैрд╕ी рдирд╣ीं рд░рд╣рддी рдЬैрд╕ी рдоाрддा-рдкिрддा рдкौрдзे рдХी рд╣ोрддी рд╣ै। рдЙрджाрд╣рд░рдг: рдЖрдо, рдЕрдорд░ूрдж, рдиींрдмू, рдХрдЯрд╣рд▓। 2. рдХрд▓рдо рд╡िрдзि (Cutting Method) рдЗрд╕ рд╡िрдзि рдоें рдкौрдзे рдХी рдЯрд╣рдиी рдХाрдЯрдХрд░ рдЙрд╕े рдоिрдЯ्рдЯी рдпा рдкाрдиी рдоें рдЬрдб़ рдЬрдоाрдиे рдХे рд▓िрдП рд▓рдЧाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। ✅ рдлाрдпрджे : рдЬрд▓्рджी рдмрдв़рддा рд╣ै рдФрд░ рдоूрд▓ рдкौрдзे рдХे рдЧुрдг рдоिрд▓рддे рд╣ैं। ❌ рдиुрдХрд╕ाрди : рд╕рднी рдкौрдзों рдоें рдпрд╣ рд╡िрдзि рдХाрдо рдирд╣ीं рдХрд░рддी। рдЙрджाрд╣рд░рдг: рдЕंрдЧूрд░, рдЕрдиाрд░, рдЧुрд▓ाрдм, рдмेрд░। 3. рдЧूрдЯी рд╡िрдзि (Air Layering) рдЗрд╕ рд╡िрдзि рдоें рдЯрд╣рдиी рдкрд░ рд╣рд▓्рдХी рдЪीрд░ा рд▓рдЧाрдХрд░ рдЙрд╕рдоें рдоॉрд╕ рдпा рдоिрдЯ्рдЯी рдмांрдз рджी рдЬाрддी рд╣ै। рдЬрдм рдЬрдб़ें рдмрди рдЬाрддी рд╣ैं, рддो рдЗрд╕े рдХाрдЯрдХрд░ рдЕрд▓рдЧ рд▓рдЧाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। ✅ рдлाрдпрджे : рддेрдЬ़ी рд╕े рдмрдв़рддा рд╣ै рдФрд░ рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рдмрдиी рд░рд╣рддी рд╣ै। ❌ рдиुрдХрд╕ाрди : рд╢्рд░рдо-рд╕ाрдз्рдп рдФрд░ рдеोрдб़ी рдоुрд╢्рдХिрд▓ рд╡िрдзि рд╣ै। рдЙрджाрд╣рд░рдг: рд▓ीрдЪी, рдиींрдмू, рдЕрдорд░ूрдж। 4. рдЧ्рд░ाрдл्рдЯिंрдЧ рд╡िрдзि (Grafting Method) рдЗрд╕рдоें рдПрдХ рдЕрдЪ्рдЫे рдлрд▓ рд╡ाрд▓े рдкौрдзे рдХी рдЯрд╣рдиी рдХो рдХिрд╕ी рдЕрди्рдп рдкौрдзे рдХी рдЬрдб़ рдпा рддрдиे ...

рдлूрд▓ рдФрд░ рдлрд▓ рдЭрдб़рдиे рдХे рдХाрд░рдг рдФрд░ рдЙрдирдХे рд╕рдоाрдзाрди,рдлूрд▓ рдФрд░ рдлрд▓ рдЭрдб़рдиे рдХे рдоुрдЦ्рдп рдХाрд░рдг

  рдлूрд▓ рдФрд░ рдлрд▓ рдЭрдб़рдиे рдХे рдХाрд░рдг рдФрд░ рдЙрдирдХे рд╕рдоाрдзाрди рдЬрдм рдкौрдзों рдоें рдлूрд▓ рдФрд░ рдлрд▓ рд╕рдордп рд╕े рдкрд╣рд▓े рдЧिрд░ рдЬाрддे рд╣ैं, рддो рдЗрд╕рдХा рдЕрд╕рд░ рдЙрдд्рдкाрджрди рдкрд░ рдкрдб़рддा рд╣ै। рдпрд╣ рдХрдИ рдХाрд░рдгों рд╕े рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рд╕рд╣ी рджेрдЦрднाрд▓ рд╕े рдЗрд╕े рд░ोрдХा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। ЁЯМ┐ рдлूрд▓ рдФрд░ рдлрд▓ рдЭрдб़рдиे рдХे рдоुрдЦ्рдп рдХाрд░рдг 1. рдкोрд╖рдХ рддрдд्рд╡ों рдХी рдХрдоी (Nutrient Deficiency) рдиाрдЗрдЯ्рд░ोрдЬрди (N), рдлॉрд╕्рдлोрд░рд╕ (P), рдкोрдЯाрд╢ (K), рдФрд░ рдмोрд░ॉрди (B) рдХी рдХрдоी рд╕े рдлूрд▓-рдлрд▓ рдЧिрд░рддे рд╣ैं। рдмोрд░ोрди рдХी рдХрдоी рд╕े рдлूрд▓ рддो рдмрдирддे рд╣ैं рд▓ेрдХिрди рдлрд▓ рдирд╣ीं рдЯिрдХрддे। ✅ рд╕рдоाрдзाрди: рдоिрдЯ्рдЯी рдХी рдЬांрдЪ рдХрд░ाрдПं рдФрд░ рд╕ंрддुрд▓िрдд рдЙрд░्рд╡рд░рдХ рджें। 1 рдЧ्рд░ाрдо рдмोрд░ेрдХ्рд╕ (Boron) рдХो 1 рд▓ीрдЯрд░ рдкाрдиी рдоें рдШोрд▓рдХрд░ рдЫिрдб़рдХें। NPK 19:19:19 рдпा 10:26:26 рдЙрд░्рд╡рд░рдХ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░ें। 2. рдкाрдиी рдХी рдХрдоी рдпा рдЕрдзिрдХрддा (Water Stress) рдХрдо рдкाрдиी рдоिрд▓рдиे рд╕े рдкौрдзा рдЭुрд▓рд╕ рдЬाрддा рд╣ै рдФрд░ рдлूрд▓ рдЧिрд░ рдЬाрддे рд╣ैं। рдЕрдзिрдХ рдкाрдиी рджेрдиे рд╕े рдЬрдб़ें рд╕рдб़ рд╕рдХрддी рд╣ैं рдФрд░ рдкौрдзा рдХрдордЬोрд░ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। ✅ рд╕рдоाрдзाрди: рдЧрд░्рдоी рдоें рд╕ुрдмрд╣-рд╢ाрдо рдкाрдиी рджें। рдмрд░рд╕ाрдд рдоें рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдЬрд▓ рдиिрдХाрд╕ी рдХी рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХрд░ें। рдб्рд░िрдк рд╕िंрдЪाрдИ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░ें рддाрдХि рдкौрдзे рдХो рдЬрд░ूрд░рдд рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдкाрдиी рдоिрд▓े। 3. рдХीрдЯ рдФрд░ рд░ोрдЧ (Pests & Diseases) рдоाрд╣ू (Aphids), рде्рд░िрдк्рд╕ (Thrips), рдЬैрд╕िрдб (Jassid) ...

рдлрд░्рдЯिрдЧेрд╢рди (Fertigation) рдлрд▓ рдХे рдкौрдзों рдоें рдХैрд╕े рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै,рдлрд░्рдЯिрдЧेрд╢рди рдХрд░рдиे рдХे рдлाрдпрджे,рдлрд░्рдЯिрдЧेрд╢рди рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा (Step-by-Step Process)

  рдлрд░्рдЯिрдЧेрд╢рди (Fertigation) рдлрд▓ рдХे рдкौрдзों рдоें рдХैрд╕े рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै? Step-by-Step Process рдлрд░्рдЯिрдЧेрд╢рди (Fertigation) рдПрдХ рдЖрдзुрдиिрдХ рд╕िंрдЪाрдИ рдкрдж्рдзрддि рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рдкाрдиी рдХे рд╕ाрде рдЙрд░्рд╡рд░рдХों (Fertilizers) рдХो рдоिрд▓ाрдХрд░ рдкौрдзों рдХी рдЬрдб़ों рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдпрд╣ рдб्рд░िрдк рд╕िंрдЪाрдИ рдпा рд╕्рдк्рд░िंрдХрд▓рд░ рд╕िрд╕्рдЯрдо рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдЙрд░्рд╡рд░рдХ рдХी рдмрд░्рдмाрджी рдХрдо рд╣ोрддी рд╣ै рдФрд░ рдкौрдзे рдХो рдкोрд╖рдХ рддрдд्рд╡ рд╕рдоाрди рд░ूрдк рд╕े рдоिрд▓рддे рд╣ैं। ЁЯМ▒ рдлрд░्рдЯिрдЧेрд╢рди рдХрд░рдиे рдХे рдлाрдпрджे ✔ рд╕рдЯीрдХ рдкोрд╖рдХ рддрдд्рд╡ рдЖрдкूрд░्рддि – рдкौрдзों рдХो рдЬрд░ूрд░рдд рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдкोрд╖рдХ рддрдд्рд╡ рдоिрд▓рддे рд╣ैं। ✔ рдкाрдиी рдФрд░ рдЙрд░्рд╡рд░рдХ рдХी рдмрдЪрдд – рдХрдо рдкाрдиी рдФрд░ рдХрдо рдЦाрдж рдоें рдЕрдзिрдХ рдЙрдд्рдкाрджрди рдоिрд▓рддा рд╣ै। ✔ рдЬрд▓्рджी рдЕрд╡рд╢ोрд╖рдг – рдЙрд░्рд╡рд░рдХ рдЬрдб़ों рддрдХ рд╕ीрдзे рдкрд╣ुंрдЪрддे рд╣ैं, рдЬिрд╕рд╕े рдкौрдзे рдЬрд▓्рджी рдмрдв़рддे рд╣ैं। ✔ рдХрдо рд╢्рд░рдо – рдЦाрдж рдбाрд▓рдиे рдХे рд▓िрдП рдЦेрдд рдоें рдмाрд░-рдмाрд░ рдЬाрдиे рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рдирд╣ीं рд╣ोрддी। ЁЯМ┐ рдлрд░्рдЯिрдЧेрд╢рди рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा (Step-by-Step Process) 1️⃣ рд╕िंрдЪाрдИ рдк्рд░рдгाрд▓ी рдХा рдЪрдпрди рдХрд░ें рдлрд░्рдЯिрдЧेрд╢рди рдХे рд▓िрдП рд╕рдмрд╕े рдЕрдЪ्рдЫा рддрд░ीрдХा рдб्рд░िрдк рдЗрд░िрдЧेрд╢рди (Drip Irrigation) рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рдЗрд╕рд╕े рдкाрдиी рдФрд░ рдЦाрдж рд╕ीрдзा рдЬрдб़ों рдоें рдЬाрддा рд╣ै। 2️⃣ рд╕рд╣ी рдЙрд░्рд╡рд░рдХ рдХा рдЪрдпрди рдХрд░ें рдлрд░्рдЯिрдЧेрд╢рди рдоें рдХेрд╡рд▓ рд╡े рдЙрд░्рд╡рд░рдХ рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдП рдЬाрддे рд╣ैं рдЬो рдкाрдиी рдоें 100%...

рдЖрдо (Mango) рдХी рдлрд╕рд▓ рдХी рд╕ंрдкूрд░्рдг рджेрдЦрднाрд▓ , рдЖрдо рдоें рд▓рдЧрдиे рд╡ाрд▓े рдк्рд░рдоुрдЦ рд░ोрдЧ рдФрд░ рдиिрдпंрдд्рд░рдг (Mango Diseases & Their Control)

рдЖрдо (Mango) рдХी рдлрд╕рд▓ рдХी рд╕ंрдкूрд░्рдг рджेрдЦрднाрд▓ ЁЯМ│ЁЯен рдЖрдо рдХी рдЦेрддी рдоें рд╕िंрдЪाрдИ, рдЦाрдж, рдоिрдЯ्рдЯी, рдЙрдд्рдкाрджрди рдФрд░ рдХीрдЯ-рд░ोрдЧ рдк्рд░рдмंрдзрди рдХा рд╕рд╣ी рдз्рдпाрди рд░рдЦा рдЬाрдП, рддो рдмेрд╣рддрд░ рдЙрдкрдЬ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै। 1️⃣ рдЖрдо рдХी рд╕िंрдЪाрдИ (Irrigation of Mango Trees)ЁЯТз ✅ рдирдП рдкौрдзों рдХी рд╕िंрдЪाрдИ: рдЧрд░्рдоी рдоें рд╣рд░ 7-10 рджिрди рдоें рд╣рд▓्рдХी рд╕िंрдЪाрдИ рдХрд░ें। рд╕рд░्рджिрдпों рдоें 15-20 рджिрди рдоें рдПрдХ рдмाрд░ рдкाрдиी рджें। рдмрд░рд╕ाрдд рдоें рд╕िंрдЪाрдИ рди рдХрд░ें, рд▓ेрдХिрди рдЬрд▓ рдиिрдХाрд╕ी рдХा рдз्рдпाрди рд░рдЦें। ✅ рдмрдб़े рдкेрдб़ों рдХी рд╕िंрдЪाрдИ: рдлूрд▓ рдмрдирдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े (рджिрд╕ंрдмрд░-рдЬрдирд╡рд░ी) рд╣рд▓्рдХी рд╕िंрдЪाрдИ рдХрд░ें। рдлूрд▓ рдЖрдиे рдХे рдмाрдж (рдлрд░рд╡рд░ी-рдоाрд░्рдЪ) рдоें рдмрд╣ुрдд рдЕрдзिрдХ рдкाрдиी рди рджें, рдЗрд╕рд╕े рдлूрд▓ рдЭрдб़ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдлрд▓ рдмрдирдиे рдХे рджौрд░ाрди (рдоाрд░्рдЪ-рдЕрдк्рд░ैрд▓) рдоें 15-20 рджिрди рдХे рдЕंрддрд░ाрд▓ рдкрд░ рдкाрдиी рджें। рдХрдЯाрдИ рд╕े 1-2 рдорд╣ीрдиे рдкрд╣рд▓े рдкाрдиी рдХрдо рдХрд░ рджें , рддाрдХि рдлрд▓ों рдоें рдоिрдаाрд╕ рдмрдв़े। ✅ рдб्рд░िрдк рд╕िंрдЪाрдИ (Drip Irrigation) рдХे рдлाрдпрджे: рдкाрдиी рдХी рдмрдЪрдд рд╣ोрддी рд╣ै। рдкौрдзों рдХो рд▓рдЧाрддाрд░ рдирдоी рдоिрд▓рддी рд░рд╣рддी рд╣ै। рдЙрд░्рд╡рд░рдХों (Fertilizers) рдХो рдб्рд░िрдк рд╕े рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рджिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। 2️⃣ рдЖрдо рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рдЦाрдж рдПрд╡ं рдЙрд░्рд╡рд░рдХ (Mango Fertilizer Management) ЁЯМ┐ рд╕рд╣ी рдоाрдд्рд░ा рдоें рдЦाрдж рджेрдиे рд╕े рдЖрдо рдХा рдЙрдд्рдкाрджрди рдФрд░ рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рдмेрд╣рддрд░ рд╣ोрддी рд╣ै। рдЦाрдж рдХा рд╕рдордп рдФрд░ рдоाрдд्рд░...

рдХेрд▓े рдХी рдлрд╕рд▓ рдХी рд╕ंрдкूрд░्рдг рдЬाрдирдХाрд░ी, рдХेрд▓े рдХी рд╕िंрдЪाрдИ (Banana Irrigation),рдХेрд▓े рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рдоिрдЯ्рдЯी рдФрд░ рдЬрд▓рд╡ाрдпु (Best Soil & Climate for Banana)

  рдХेрд▓े рдХी рдлрд╕рд▓ рдХी рд╕ंрдкूрд░्рдг рдЬाрдирдХाрд░ी ЁЯМ▒ЁЯНМ рдХेрд▓े рдХी рдЦेрддी рдоें рд╕िंрдЪाрдИ, рдЦाрдж рдк्рд░рдмंрдзрди, рдоिрдЯ्рдЯी, рдЙрдкрдЬ, рд░ोрдЧ-рдХीрдЯ рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдХा рд╕рд╣ी рдз्рдпाрди рд░рдЦрдиा рдЬрд░ूрд░ी рд╣ै рддाрдХि рдЙрдд्рдкाрджрди рдЕрдзिрдХ рд╣ो рдФрд░ рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рдЕрдЪ्рдЫी рдмрдиी рд░рд╣े। 1️⃣ рдХेрд▓े рдХी рд╕िंрдЪाрдИ (Banana Irrigation) ЁЯТз ✅ рдХेрд▓े рдХी рдлрд╕рд▓ рдХो рдЕрдзिрдХ рдирдоी рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рд╣ोрддी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдЬрд▓рднрд░ाрд╡ рдиुрдХрд╕ाрдирджाрдпрдХ рд╣ोрддा рд╣ै। рд╕िंрдЪाрдИ рдХा рд╕рд╣ी рддрд░ीрдХा рдФрд░ рд╕рдордп рдлрд╕рд▓ рдХी рдЕрд╡рд╕्рдеा рд╕िंрдЪाрдИ рдХा рдЕंрддрд░ाрд▓ рдирдП рдкौрдзे (0-2 рдорд╣ीрдиे) рд╣рд░ 4-5 рджिрди рдоें рд╡ृрдж्рдзि рдЕрд╡рд╕्рдеा (3-6 рдорд╣ीрдиे) рд╣рд░ 7-10 рджिрди рдоें рдЧрд░्рднрдзाрд░рдг рдЕрд╡рд╕्рдеा (7-10 рдорд╣ीрдиे) рд╣рд░ 10-15 рджिрди рдоें рдХрдЯाрдИ рд╕े рдкрд╣рд▓े (11-12 рдорд╣ीрдиे) рд╕िंрдЪाрдИ рдХрдо рдХрд░ें рддाрдХि рдоिрдаाрд╕ рдмрдв़े ✅ рдб्рд░िрдк рд╕िंрдЪाрдИ рдХे рдлाрдпрджे 50% рдкाрдиी рдХी рдмрдЪрдд рд╣ोрддी рд╣ै। рдкौрдзों рдХो рд╕рд╣ी рдоाрдд्рд░ा рдоें рдирдоी рдоिрд▓рддी рд╣ै। рдЦрд░рдкрддрд╡ाрд░ рдФрд░ рдмीрдоाрд░िрдпां рдХрдо рд╣ोрддी рд╣ैं। ЁЯЪл рдмрд░рд╕ाрдд рдХे рд╕рдордп рдЬрд▓ рдиिрдХाрд╕ी рдХा рд╕рд╣ी рдз्рдпाрди рд░рдЦें, рдХ्рдпोंрдХि рдЕрдзिрдХ рдкाрдиी рд╕े рдЬрдб़ें рд╕рдб़ рд╕рдХрддी рд╣ैं। 2️⃣ рдХेрд▓े рдХी рдЦाрдж рдПрд╡ं рдЙрд░्рд╡рд░рдХ (Banana Fertilizer Management) ЁЯМ┐ рдХेрд▓े рдХो рддेрдЬी рд╕े рдмрдв़рдиे рдФрд░ рдЕрдЪ्рдЫी рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рд╡ाрд▓े рдлрд▓ рджेрдиे рдХे рд▓िрдП рд╕ंрддुрд▓िрдд рдЦाрдж рдЬрд░ूрд░ी рд╣ै। рдЙрд░्рд╡рд░рдХ рдк्рд░рдмंрдзрди (Fertilizer Schedule) рдкौрдзे рдХी рдЙрдо्рд░ рдЧोрдмрд░...

рдлूрд▓ рдХे рдкौрдзों рдоें рдб्рд░िрдк рд╕िंрдЪाрдИ рдХे рдлाрдпрджे, рдлूрд▓ों рдХी рдЦेрддी рдоें рдб्рд░िрдк рд╕िंрдЪाрдИ рд╕рдмрд╕े рдк्рд░рднाрд╡ी рддрд░ीрдХा рд╣ै।

  рдлूрд▓ рдХे рдкौрдзों рдоें рдб्рд░िрдк рд╕िंрдЪाрдИ рдХे рдлाрдпрджे ЁЯМ┐ЁЯТз рдб्рд░िрдк рд╕िंрдЪाрдИ (Drip Irrigation) рдПрдХ рдЖрдзुрдиिрдХ рд╕िंрдЪाрдИ рддрдХрдиीрдХ рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рдкाрдиी рдХो рдЫोрдЯे-рдЫोрдЯे рдиोрдЬрд▓्рд╕ (Emitters) рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдкौрдзों рдХी рдЬрдб़ों рддрдХ рд╕ीрдзा рдкрд╣ुँрдЪाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдпрд╣ рддрд░ीрдХा рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рдлूрд▓ों рдХे рдкौрдзों (Floriculture) рдХे рд▓िрдП рдмрд╣ुрдд рдлाрдпрджेрдоंрдж рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рдЗрд╕рд╕े рдкाрдиी, рдЙрд░्рд╡рд░рдХ рдФрд░ рд╕рдордп рдХी рдмрдЪрдд рд╣ोрддी рд╣ै। ЁЯМ▒ 1. рдкाрдиी рдХी рдмрдЪрдд (Water Conservation) ✅ рдб्рд░िрдк рд╕िंрдЪाрдИ рдоें 50-70% рддрдХ рдкाрдиी рдмрдЪрддा рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рдкाрдиी рд╕ीрдзा рдЬрдб़ों рдоें рдЬाрддा рд╣ै рдФрд░ рд╡ाрд╖्рдкीрдХрд░рдг рдХрдо рд╣ोрддा рд╣ै। ✅ рдкाрдиी рдзीрд░े-рдзीрд░े рд░िрд╕рддा рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдкौрдзों рдХो рд▓рдЧाрддाрд░ рдирдоी рдоिрд▓рддी рд░рд╣рддी рд╣ै। ✅ рдмाрдв़ рд╕िंрдЪाрдИ (Flood Irrigation) рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рдХрдо рдкाрдиी рдоें рдЕрдзिрдХ рдЙрдд्рдкाрджрди рдоिрд▓рддा рд╣ै। ЁЯМ┐ 2. рдлूрд▓ों рдХी рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рдоें рд╕ुрдзाрд░ (Better Flower Quality) ✅ рдкाрдиी рдФрд░ рдкोрд╖рдХ рддрдд्рд╡ рд╕рд╣ी рдоाрдд्рд░ा рдоें рдоिрд▓рдиे рд╕े рдлूрд▓ рдЬ्рдпाрджा рдмрдб़े рдФрд░ рд╕ुंрджрд░ рд╣ोрддे рд╣ैं। ✅ рдкौрдзे рд╕्рд╡рд╕्рде рд░рд╣рддे рд╣ैं, рдЬिрд╕рд╕े рдлूрд▓ों рдХी рд░ंрдЧрдд, рдЦुрд╢рдмू рдФрд░ рдЬीрд╡рдирдХाрд▓ рдмेрд╣рддрд░ рд╣ोрддा рд╣ै। ✅ рдЧुрд▓ाрдм, рдЧेंрджा, рдЪрдоेрд▓ी, рд░рдЬрдиीрдЧंрдзा рдЬैрд╕े рдлूрд▓ों рдоें рдб्рд░िрдк рд╕े рдЕрдзिрдХ рдЙрдд्рдкाрджрди рд╣ोрддा рд╣ै। ЁЯТз 3. рдЙрд░्рд╡рд░рдХों рдХी рдмрдЪрдд рдФрд░ рд╕рдоाрди рд╡िрддрд░рдг (Efficient Fertilization - Fer...

рднाрд░рдд рдХे рдЙрдд्рддрд░ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдкीрдЬीрдЖрд░ (рдк्рд▓ांрдЯ рдЧ्рд░ोрде рд░ेрдЧुрд▓ेрдЯрд░्рд╕) рдХी рд╡िрд╕्рддृрдд рдЬाрдирдХाрд░ी

ЁЯМ╛ *рднाрд░рдд рдХे рдЙрдд्рддрд░ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдкीрдЬीрдЖрд░ (рдк्рд▓ांрдЯ рдЧ्рд░ोрде рд░ेрдЧुрд▓ेрдЯрд░्рд╕) рдХी рд╡िрд╕्рддृрдд рдЬाрдирдХाрд░ी* 1️⃣ рдкीрдЬीрдЖрд░ (PGR) рдХ्рдпा рд╣ैं? ЁЯМ▒ рдкीрдЬीрдЖрд░ (Plant Growth Regulators) рдРрд╕े рд░рд╕ाрдпрди рдпा рд╣ाрд░्рдоोрди рд╣ैं рдЬो рдкौрдзों рдХी рд╡ृрдж्рдзि, рд╡िрдХाрд╕, рдлूрд▓, рдлрд▓рдзाрд░рдг рдФрд░ рдкрд░िрдкрдХ्рд╡рддा рдХो рдиिрдпंрдд्рд░िрдд рдпा рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЗрди्рд╣ें рд╕ाрдоाрди्рдпрддः рдкाँрдЪ рдоुрдЦ्рдп рд╢्рд░ेрдгिрдпों рдоें рдмाँрдЯा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै: рдСрдХ्рд╕िрди (Auxins) рдЬिрдмрд░ेрд▓िрди (Gibberellins) рд╕ाрдЗрдЯोрдХाрдЗрдиिрди (Cytokinins) рдПрдеिрд▓ीрди (Ethylene) рдПрдмрд╕िрд╕िрдХ рдПрд╕िрдб (Abscisic Acid) рд╕ाрде рд╣ी, рдХुрдЫ рд╕िंрдеेрдЯिрдХ рдкीрдЬीрдЖрд░ рднी рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ैं, рдЬो рдкौрдзों рдХे рдЦाрд╕ рдЙрдж्рджेрд╢्рдпों рдЬैрд╕े- рд░ुрдХाрд╡ (Retardation), рд╡ृрдж्рдзि рдХो рдмрдв़ाрдиा (Promotion) рдпा рдлрд╕рд▓ рдХे рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рд╕ुрдзाрд░ рдХे рд▓िрдП рдХाрдо рдЖрддे рд╣ैं। ЁЯМ┐✨ 2️⃣ рдкीрдЬीрдЖрд░ рдХी рд╢्рд░ेрдгिрдпाँ рд╡ рдЙрдирдХे рдХाрд░्рдп ЁЯзк A. рд╡ृрдж्рдзि рдХो рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣िрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े (Growth Promoters) ЁЯЪА рдСрдХ्рд╕िрди (Auxins) рдЙрджाрд╣рд░рдг: IAA (рдЗंрдбोрд▓-3-рдПрд╕िрдЯिрдХ рдПрд╕िрдб), IBA (рдЗंрдбोрд▓-3-рдм्рдпूрдЯाрдпрд░िрдХ рдПрд╕िрдб), NAA (рдиेрдл्рдеेрд▓िрди рдПрд╕िрдЯिрдХ рдПрд╕िрдб) рднूрдоिрдХा: рдЬрдб़ों рдХा рд╡िрдХाрд╕, рдХрд▓िрдпाँ рддोрдб़рдиे рдоें рдХрдоी, рдХрд▓рдо (Cutting) рд╕े рдкौрдзा рдЙрдЧाрдиे рдоें рд╕рд╣ाрдпрддा। рдЙрдкрдпोрдЧ: рдмीрдЬ рдЕंрдХुрд░рдг рдмेрд╣рддрд░ рдХрд░рдиे, рдХрдЯिंрдЧ рд╕े рдЬрдб़ें рдиिрдХрд▓рд╡ाрдиे, рдлрд▓ों рдХी рдЧिрд░ाрд╡рдЯ рдХрдо рдХрд░рдиे рдЗрдд्рдпाрджि। рдЬिрдмрд░ेрд▓िрди (Gibb...

рдЕрд▓рд╕ी (Flax/Linseed) рдХी рдлрд╕рд▓ рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рдХिрд╕्рдоें, рд░ोрдЧ рдФрд░ рдХीрдЯ рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╣ैं:

 рдЕрд▓рд╕ी (Flax/Linseed) рдХी рдлрд╕рд▓ рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рдХिрд╕्рдоें, рд░ोрдЧ рдФрд░ рдХीрдЯ рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╣ैं: рдЕрд▓рд╕ी рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рдХिрд╕्рдоें: рд╢ुрдн्рд░ा рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЬрд▓्рджी рдкрдХрдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ै рдФрд░ рдЕрдЪ्рдЫी рдкैрджाрд╡ाрд░ рджेрддी рд╣ै। рдкрд░рдмрддрдкुрд░ рд▓ोрдХрд▓ рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рд╕ूрдЦा рд╕рд╣рдирд╢ीрд▓ рд╣ोрддी рд╣ै рдФрд░ рд╡िрднिрди्рди рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдХे рд▓िрдП рдЕрдиुрдХूрд▓ рд╣ै। рдЯी. 397 рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдордз्рдпрдо рдЕрд╡рдзि рдоें рдкрдХрддी рд╣ै рдФрд░ рддेрд▓ рдХी рдЕрдЪ्рдЫी рдоाрдд्рд░ा рджेрддी рд╣ै। рдПрд▓. 9 рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдКंрдЪे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рд╣ै рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рдкैрджाрд╡ाрд░ рджेрддी рд╣ै। рдПрд▓. 18 рдпрд╣ рдЬрд▓्рджी рдкрдХрдиे рд╡ाрд▓ी рдХिрд╕्рдо рд╣ै рдФрд░ рд╕ूрдЦा рдк्рд░рддिрд░ोрдзी рд╣ै। рдПрд▓. 55 рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЙрдЪ्рдЪ рддेрд▓ рдЙрдд्рдкाрджрди рдХे рд▓िрдП рдЬाрдиी рдЬाрддी рд╣ै। рдЕрд▓рд╕ी рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рд░ोрдЧ: рдЭुрд▓рд╕ा рд░ोрдЧ (Alternaria Blight) рдкрдд्рддिрдпों рдФрд░ рддрдиों рдкрд░ рдЧрд╣рд░े рднूрд░े рдзрдм्рдмे рдмрдирддे рд╣ैं, рдЬिрд╕рд╕े рдкौрдзे рдХрдордЬोрд░ рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं। рдЬрдб़ рдЧрд▓рди (Root Rot) рдпрд╣ рд░ोрдЧ рдЬрдб़ों рдХो рдиुрдХрд╕ाрди рдкрд╣ुंрдЪाрддा рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдкौрдзे рд╕ूрдЦрдиे рд▓рдЧрддे рд╣ैं। рддрдиा рдЧрд▓рди (Stem Rot) рдпрд╣ рд░ोрдЧ рддрдиों рдХो рдЧрд▓ाрдХрд░ рдкौрдзे рдХो рдХрдордЬोрд░ рдХрд░ рджेрддा рд╣ै। рдЪूрд░्рдгी рдлрдлूंрджी (Powdery Mildew) рдкрдд्рддिрдпों рдкрд░ рд╕рдлेрдж рдкाрдЙрдбрд░ рдЬैрд╕ा рджिрдЦाрдИ рджेрддा рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдкौрдзे рдХी рд╡ृрдж्рдзि рд░ुрдХ рдЬाрддी рд╣ै। рдПрди्рде्рд░ेрдХ्рдиोрдЬ (Anthracnose) рдкрдд्рддिрдпों, рддрди...

рдордЯрд░ рдХी рдлрд╕рд▓ рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рдХिрд╕्рдоें, рд░ोрдЧ рдФрд░ рдХीрдЯ рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╣ैं

  рдордЯрд░ рдХी рдлрд╕рд▓ рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рдХिрд╕्рдоें: рдЕрд░рдХрд▓ (Arkel) рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЬрд▓्рджी рдкрдХрдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ोрддी рд╣ै рдФрд░ рд╣рд░ी рдордЯрд░ рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рд╣ै। рдмोрдирд╡िрд▓े (Bonneville) рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЙрдЪ्рдЪ рдкैрджाрд╡ाрд░ рджेрдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ै рдФрд░ рдаंрдбे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рд╣ै। рдЖрдЬाрдж рдкी-1 (Azad P-1) рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЬрд▓्рджी рдкрдХрддी рд╣ै рдФрд░ рд╕ूрдЦा рд╕рд╣рдирд╢ीрд▓ рд╣ोрддी рд╣ै। рдкंрдд рдкी-42 (Pant P-42) рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдордз्рдпрдо рдЕрд╡рдзि рдоें рдкрдХрддी рд╣ै рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рдкैрджाрд╡ाрд░ рджेрддी рд╣ै। рдЬрд╡ाрд╣рд░ рдордЯрд░-4 (Jawahar Matar-4) рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдордз्рдп рднाрд░рдд рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рд╣ै рдФрд░ рдЕрдЪ्рдЫी рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рдХे рджाрдиे рджेрддी рд╣ै। рдХुрдгाрд▓ (Kunal) рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЕрдзिрдХ рдЙрдкрдЬ рджेрдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ै рдФрд░ рд░ोрдЧ рдк्рд░рддिрд░ोрдзी рд╣ै। рдордЯрд░ рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рд░ोрдЧ: рдЭुрд▓рд╕ा рд░ोрдЧ (Alternaria Blight) рдкрдд्рддिрдпों рдФрд░ рддрдиों рдкрд░ рдЧрд╣рд░े рднूрд░े рдпा рдХाрд▓े рдзрдм्рдмे рдмрдирддे рд╣ैं, рдЬिрд╕рд╕े рдкौрдзे рдХрдордЬोрд░ рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं। рдкाрдЙрдбрд░ी рдоिрд▓्рдб्рдпू (Powdery Mildew) рдкрдд्рддिрдпों рдкрд░ рд╕рдлेрдж рдкाрдЙрдбрд░ рдЬैрд╕ा рдкрджाрд░्рде рдмрдирддा рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдкौрдзे рдХी рд╡ृрдж्рдзि рд░ुрдХ рдЬाрддी рд╣ै। рд░рд╕्рдЯ (Rust) рдкрдд्рддिрдпों рдкрд░ рдЫोрдЯे-рдЫोрдЯे рдЬंрдЧ рдХे рд░ंрдЧ рдХे рдзрдм्рдмे рдмрдирддे рд╣ैं। рд╡िрд▓्рдЯ (Wilt) рдпрд╣ рд░ोрдЧ рдкौрдзों рдХो рд╕ूрдЦाрдХрд░ рдоुрд░рдЭा рджेрддा рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдкौрдзा рдорд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдбाрдЙрдиी рдоिрд▓्рдб्рдпू (Downy Mildew) ...

рдорд╕ूрд░ рдлрд╕рд▓ рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рдХिрд╕्рдоें, рд░ोрдЧ рдФрд░ рдХीрдЯ рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╣ैं

  рдорд╕ूрд░ рдлрд╕рд▓ рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рдХिрд╕्рдоें: рдПрд▓. 9 (L-9) рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЬрд▓्рджी рдкрдХрдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ै рдФрд░ рд╕ूрдЦा рд╕рд╣рдирд╢ीрд▓ рд╣ोрддी рд╣ै। рдПрд▓. 4076 (L-4076) рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдордз्рдпрдо рдЕрд╡рдзि рдоें рдкрдХрддी рд╣ै рдФрд░ рдЙрдЪ्рдЪ рдкैрджाрд╡ाрд░ рджेрддी рд╣ै। рдПрд▓. 4147 (L-4147) рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рд░ोрдЧ рдк्рд░рддिрд░ोрдзी рд╣ै рдФрд░ рдЕрдЪ्рдЫी рдЙрдкрдЬ рджेрддी рд╣ै। рдкंрдд рдПрд▓. 639 (Pant L-639) рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдаंрдбे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рд╣ै рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рдмीрдЬ рдЙрдд्рдкाрджрди рдХрд░рддी рд╣ै। рдЖрдИ.рдкी.рдПрд▓. 316 (IPL 316) рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЬрд▓्рджी рдкрдХрддी рд╣ै рдФрд░ рд╕ूрдЦा рдк्рд░рддिрд░ोрдзी рд╣ै। рдЖрдИ.рдкी.рдПрд▓. 406 (IPL 406) рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЕрдзिрдХ рдЙрдкрдЬ рджेрдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ै рдФрд░ рд╡िрднिрди्рди рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рд╣ै। рдорд╕ूрд░ рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рд░ोрдЧ: рдЭुрд▓рд╕ा рд░ोрдЧ (Alternaria Blight) рдкрдд्рддिрдпों рдФрд░ рддрдиों рдкрд░ рдЧрд╣рд░े рднूрд░े рдзрдм्рдмे рдмрдирддे рд╣ैं, рдЬो рдкौрдзे рдХी рд╡ृрдж्рдзि рдХो рд░ोрдХрддे рд╣ैं। рд░рд╕्рдЯ (Rust) рдкрдд्рддिрдпों рдкрд░ рдЬंрдЧ рдХे рд░ंрдЧ рдХे рдзрдм्рдмे рдмрдирддे рд╣ैं, рдЬिрд╕рд╕े рдкौрдзा рдХрдордЬोрд░ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдЪूрд░्рдгी рдлрдлूंрджी (Powdery Mildew) рдкрдд्рддिрдпों рдкрд░ рд╕рдлेрдж рдкाрдЙрдбрд░ рдЬैрд╕ा рдкрджाрд░्рде рдмрдирддा рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдкौрдзा рдХрдордЬोрд░ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдПрди्рде्рд░ेрдХ्рдиोрдЬ (Anthracnose) рдпрд╣ рд░ोрдЧ рдкрдд्рддिрдпों, рддрдиों рдФрд░ рдмीрдЬों рдкрд░ рдХाрд▓े рдзрдм्рдмे рдмрдиाрддा рд╣ै। рд╡िрд▓्рдЯ (Wilt) рдпрд╣ рд░ोрдЧ рдкौрдзे рдХ...

рд╢िрдорд▓ा рдоिрд░्рдХीрдЪ рдХी рдХिрд╕्рдоे рд░ोрдЧ рдХिрдЯ рд╡ рдЙрдкрдЪाрд░

  рд╢िрдорд▓ा рдоिрд░्рдЪ рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рдХिрд╕्рдоें: рдкंрдд рд╢िрдорд▓ा рдоिрд░्рдЪ (Pant Capsicum): рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рднाрд░рдд рдоें рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рдЙрдд्рддрд░ рднाрд░рдд рдоें рдЙрдЧाрдИ рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдлрд▓ рдмрдб़े, рдоांрд╕рд▓ рдФрд░ рд╕्рд╡ाрдж рдоें рдоीрдаे рд╣ोрддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЬрд▓्рджी рдкрдХрдиे рд╡ाрд▓ी рдФрд░ рдЙрдЪ्рдЪ рдЙрдкрдЬ рджेрдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ोрддी рд╣ै। рдХृрд╖्рдгा рд╢िрдорд▓ा рдоिрд░्рдЪ (Krishna Capsicum): рдЗрд╕ рдХिрд╕्рдо рдХे рдлрд▓ рдЖрдХाрд░ рдоें рдмрдб़े рд╣ोрддे рд╣ैं рдФрд░ рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЧрд░्рдо рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдоें рднी рдЕрдЪ्рдЫे рд╕े рдЙрдЧाрдИ рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдлрд▓ рд╣рд░े рд░ंрдЧ рдХे рд╣ोрддे рд╣ैं рдФрд░ рдкрдХрдиे рдкрд░ рд▓ाрд▓ рд░ंрдЧ рдХे рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं। рдЧोрд╡िंрдж рд╢िрдорд▓ा рдоिрд░्рдЪ (Govind Capsicum): рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдПрдХ рдЙрдЪ्рдЪ рдЙрдкрдЬ рджेрдиे рд╡ाрд▓ी рдХिрд╕्рдо рд╣ै, рдЬिрд╕े рдЕрдзिрдХ рдЧрд░्рдоी рдХे рдоौрд╕рдо рдоें рднी рдЙрдЧाрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдлрд▓ рдЪрдордХрджाрд░ рдФрд░ рдЖрдХрд░्рд╖рдХ рд╣ोрддे рд╣ैं। рд╕рдо्рд░ाрдЯ рд╢िрдорд▓ा рдоिрд░्рдЪ (Samrat Capsicum): рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдордз्рдп рднाрд░рдд рдоें рдЙрдЧाрдИ рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдлрд▓ рдмрдб़े рд╣ोрддे рд╣ैं рдФрд░ рдЗрд╕рдоें рдХрдо рдмीрдЬ рд╣ोрддे рд╣ैं, рдЬो рдЗрд╕े рдмाрдЬाрд░ рдоें рдмेрдЪрдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рдмрдиाрддे рд╣ैं। рдХрди्рд╣ैрдпा рд╢िрдорд▓ा рдоिрд░्рдЪ (Kanhaiya Capsicum): рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рджрдХ्рд╖िрдг рднाрд░рдд рдоें рдЙрдЧाрдИ рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдлрд▓ рдаोрд╕, рдоांрд╕рд▓ рдФрд░ рдЕрдЪ्рдЫे рдЖрдХाрд░ рдХे рд╣ोрддे рд╣ैं, рдЬो рдЙрдЪ्рдЪ рдмाрдЬाрд░ рдоूрд▓्рдп рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддे рд╣ैं। рд╢िрдорд▓ा рдоिрд░्рдЪ рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рд░ोрдЧ...

рдЯрдоाрдЯрд░ рдХी рдХिрд╕्рдоे рд░ोрдЧ рдХिрдЯ рд╡ рдЙрдкрдЪाрд░

  рдЯрдоाрдЯрд░ рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рдХिрд╕्рдоें: рдкंрдд рдЯрдоाрдЯрд░ (Pant Tomato): рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЙрдд्рддрд░ рднाрд░рдд рдоें рдЙрдЧाрдИ рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдлрд▓ рдмрдб़े рдФрд░ рд▓ाрд▓ рд░ंрдЧ рдХे рд╣ोрддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рд░ोрдЧों рдХे рдк्рд░рддि рдк्рд░рддिрд░ोрдзी рд╣ोрддी рд╣ै рдФрд░ рдЕрдЪ्рдЫी рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рджेрддी рд╣ै। рдХृрд╖्рдгा рдЯрдоाрдЯрд░ (Krishna Tomato): рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рдкрд╢्рдЪिрдоी рднाрд░рдд рдоें рдЙрдЧाрдИ рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдлрд▓ рдоांрд╕рд▓ рд╣ोрддे рд╣ैं рдФрд░ рд╕्рд╡ाрдж рдоें рднी рдЕрдЪ्рдЫे рд╣ोрддे рд╣ैं। рд╕рдо्рд░ाрдЯ рдЯрдоाрдЯрд░ (Samrat Tomato): рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдаंрдбी рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдоें рдЙрдЧाрдИ рдЬाрддी рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдХे рдлрд▓ рдЧोрд▓ рд╣ोрддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЬ्рдпाрджा рдЙрдкрдЬ рджेрддी рд╣ै рдФрд░ рдкрдХрдиे рдоें рдЬрд▓्рджी рд╣ोрддी рд╣ै। рд░ाрдЬрдХुрдоाрд░ рдЯрдоाрдЯрд░ (Rajkumar Tomato): рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдПрдХ рдордз्рдпाрд╡рдзि рдХिрд╕्рдо рд╣ै, рдЬो рдЕрдЪ्рдЫे рдЖрдХाрд░ рдФрд░ рд░ंрдЧ рдХे рд╕ाрде рдЙрдЪ्рдЪ рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рд╡ाрд▓े рдлрд▓ рджेрддी рд╣ै। рд░ाрдзा рдЯрдоाрдЯрд░ (Radha Tomato): рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдаंрдбी рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдоें рдЙрдЧाрдИ рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдлрд▓ рдмрдб़े рд╣ोрддे рд╣ैं рдФрд░ рдпрд╣ рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рдмाрдЬाрд░ рдоें рдмिрдХрдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рд╣ोрддी рд╣ै। рдЯрдоाрдЯрд░ рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рд░ोрдЧ: рдл्рдпूрд╕ाрд░िрдпрдо рд╡िрд▓्рдЯ (Fusarium Wilt): рдЗрд╕ рд░ोрдЧ рдоें рдЯрдоाрдЯрд░ рдХे рдкौрдзे рдоुрд░рдЭाрдиे рд▓рдЧрддे рд╣ैं, рдкрдд्рддिрдпाँ рдкीрд▓ी рдкрдб़рдиे рд▓рдЧрддी рд╣ैं рдФрд░ рдкौрдзे рдзीрд░े-рдзीрд░े рд╕ूрдЦрдиे рд▓рдЧрддे рд╣ैं। рдЙрдкрдЪाрд░: рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдкौрдзों рдХो рдЙрдЦाрдб़рдХрд░ рдирд╖्рдЯ рдХрд░े...

рдЧिрд▓рдХी рдХी рдХिрд╕्рдоे рд░ोрдЧ рдХिрдЯ рд╡ рдЙрдкрдЪाрд░

  рдЧिрд▓рдХी (Sponge Gourd) рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рдХिрд╕्рдоें: рдкंрдд рдЧिрд▓рдХी (Pant Gourd): рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рднाрд░рдд рдоें рдЙрдЧाрдИ рдЬाрддी рд╣ै рдФрд░ рдЦाрд╕рдХрд░ рд╢ीрддрд▓ рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдоें рдЕрдЪ्рдЫा рд╡िрдХाрд╕ рдХрд░рддी рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдлрд▓ рд▓ंрдмे рдФрд░ рд╣рд▓्рдХे рд╣рд░े рд╣ोрддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рд░ोрдЧ рдк्рд░рддिрд░ोрдзी рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рдЙрдкрдЬ рджेрдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ोрддी рд╣ै। рдЧोрд╡िंрдж рдЧिрд▓рдХी (Govind Gourd): рдЗрд╕ рдХिрд╕्рдо рдХे рдлрд▓ рдЧрд╣рд░े рд╣рд░े рд╣ोрддे рд╣ैं рдФрд░ рдЖрдХाрд░ рдоें рд▓ंрдмाрдИ рдоें рдмрдв़рдиे рдХे рд╕ाрде рдоोрдЯे рд╣ोрддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЧрд░्рдо рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдоें рдЙрдЧाрдИ рдЬाрддी рд╣ै рдФрд░ рдЙрдЪ्рдЪ рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рд╡ाрд▓ी рд╣ोрддी рд╣ै। рд░ाрдЬрдХुрдоाрд░ рдЧिрд▓рдХी (Rajkumar Gourd): рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЦाрд╕рддौрд░ рдкрд░ рджрдХ्рд╖िрдг рднाрд░рдд рдоें рдЙрдЧाрдИ рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдлрд▓ рдЧोрд▓ाрдХाрд░ рдФрд░ рд╣рд▓्рдХे рд╣рд░े рд╣ोрддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЬрд▓्рджी рдкрдХрдиे рд╡ाрд▓ी рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рдЙрдкрдЬ рджेрдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ोрддी рд╣ै। рд╕рдо्рд░ाрдЯ рдЧिрд▓рдХी (Samrat Gourd): рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЙрдЪ्рдЪ рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рдФрд░ рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рдЖрдХाрд░ рдХे рдлрд▓ों рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдлрд▓ рд▓ंрдмे рдФрд░ рд╕рдлेрдж рд╣ोрддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдмाрдЬाрд░ рдоें рдмेрдЪрдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рд╣ोрддी рд╣ै। рд╢िрд╡ाрдЬी рдЧिрд▓рдХी (Shivaji Gourd): рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЫोрдЯी рдФрд░ рддाрдЬрдЧी рдоें рдЕрдЪ्рдЫी рд╣ोрддी рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдлрд▓ рдЫोрдЯे рдФрд░ рд╣рд▓्рдХे рд╣рд░े рд╣ोрддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЬрд▓्рджी рдкрдХрдиे рд╡ाрд▓ी рдФрд░ рдЙрдкрдЬाрдК рд╣ोрддी рд╣ै। рдЧिрд▓рдХी рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рд░ोрдЧ: рдл्рдпूрд╕ाрд░...

рдХрд░ेрд▓ा рдХी рдХिрд╕्рдоे рд░ोрдЧ рдХिрдЯ рд╡ рдЙрдкрдЪाрд░

  рдХрд░ेрд▓ा рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рдХिрд╕्рдоें: рдкंрдд рдХрд░ेрд▓ा (Pant Karela): рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЙрдд्рддрд░ी рднाрд░рдд рдоें рдЙрдЧाрдИ рдЬाрддी рд╣ै рдФрд░ рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рдаंрдбी рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдоें рдЕрдЪ्рдЫी рд╣ोрддी рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдлрд▓ рдЫोрдЯे, рд╣рд░े рд░ंрдЧ рдХे рд╣ोрддे рд╣ैं рдФрд░ рд╕्рд╡ाрдж рдоें рдХрдб़рд╡े рд╣ोрддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рд░ोрдЧ рдк्рд░рддिрд░ोрдзी рд╣ोрддी рд╣ै। рдХृрд╖्рдгा рдХрд░ेрд▓ा (Krishna Karela): рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЧрд░्рдо рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдоें рдЙрдЧाрдИ рдЬाрддी рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдХे рдлрд▓ рд▓ंрдмे рдФрд░ рд╣рд▓्рдХे рд╣рд░े рд░ंрдЧ рдХे рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЗрд╕рдХा рдЖрдХाрд░ рдмрд╣ुрдд рдЕрдЪ्рдЫा рд╣ोрддा рд╣ै рдФрд░ рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЙрдЪ्рдЪ рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рд╡ाрд▓ी рд╣ोрддी рд╣ै। рдЧोрд╡िंрдж рдХрд░ेрд▓ा (Govind Karela): рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдордз्рдп рднाрд░рдд рдоें рдЙрдЧाрдИ рдЬाрддी рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдХे рдлрд▓ рд▓ंрдмे рд╣ोрддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рд░ोрдЧ рдк्рд░рддिрд░ोрдзी рд╣ोрддी рд╣ै рдФрд░ рдЙрдЪ्рдЪ рдЙрдкрдЬ рджेрдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ोрддी рд╣ै। рд╕рдо्рд░ाрдЯ рдХрд░ेрд▓ा (Samrat Karela): рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рджрдХ्рд╖िрдг рднाрд░рдд рдоें рдЙрдЧाрдИ рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдлрд▓ рдЫोрдЯे рдФрд░ рдЧрд╣рд░े рд╣рд░े рд╣ोрддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЬрд▓्рджी рдкрдХрдиे рд╡ाрд▓ी рдФрд░ рдЬ्рдпाрджा рдЙрдкрдЬ рджेрдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ोрддी рд╣ै। рд╢िрд╡ाрдЬी рдХрд░ेрд▓ा (Shivaji Karela): рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рддाрдЬрдЧी рдФрд░ рд╕्рд╡ाрдж рдоें рдЕрдЪ्рдЫी рд╣ोрддी рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдлрд▓ рд▓ंрдмे рдФрд░ рдоोрдЯे рд╣ोрддे рд╣ैं, рдЬो рдмाрдЬाрд░ рдоें рдмेрдЪрдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рд╣ोрддे рд╣ैं। рдХрд░ेрд▓ा рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рд░ोрдЧ: рдл्рдпूрд╕ाрд░िрдпрдо рд╡िрд▓्рдЯ (Fusarium Wilt)...

рд▓ोрдХी рдХी рдХिрд╕्рдоे рд░ोрдЧ рдХिрдЯ рд╡ рдЙрдкрдЪाрд░

  рд▓ोрдХी рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рдХिрд╕्рдоें: рдкंрдд рд▓ौрдХी (Pant Lauki): рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рдаंрдбी рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдоें рдЙрдЧाрдИ рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдлрд▓ рд╣рд▓्рдХे рд╣рд░े рдФрд░ рд▓рдо्рдмे рд╣ोрддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рддाрдЬрдЧी рдоें рдЕрдЪ्рдЫी рд╣ोрддी рд╣ै рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рдЙрдкрдЬ рджेрддी рд╣ै। рдХृрд╖्рдгा рд▓ौрдХी (Krishna Lauki): рдЗрд╕ рдХिрд╕्рдо рдХे рдлрд▓ рдмрдб़े, рд╣рд░े рд░ंрдЧ рдХे рд╣ोрддे рд╣ैं рдФрд░ рдЗрд╕рдХा рдЖрдХाрд░ рд▓ंрдмा рдФрд░ рдЪिрдХрдиा рд╣ोрддा рд╣ै। рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЬрд▓्рджी рдкрдХрдиे рд╡ाрд▓ी рдФрд░ рдЙрдЪ्рдЪ рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рд╡ाрд▓ी рд╣ोрддी рд╣ै। рд╕рдо्рд░ाрдЯ рд▓ौрдХी (Samrat Lauki): рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЦाрд╕рддौрд░ рдкрд░ рдордз्рдпрдо рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдоें рдЙрдЧाрдИ рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдлрд▓ рдЧोрд▓ाрдХाрд░ рдФрд░ рд╣рд░िрдпाрд▓ी рдоें рдЕрдЪ्рдЫे рд╣ोрддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рдЙрдкрдЬ рджेрдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ोрддी рд╣ै। рдЖрд╢ा рд▓ौрдХी (Asha Lauki): рдЗрд╕ рдХिрд╕्рдо рдХे рдлрд▓ рдЫोрдЯे рд╣ोрддे рд╣ैं рдФрд░ рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЧрд░्рдоी рдХे рдоौрд╕рдо рдоें рдЕрдЪ्рдЫी рддрд░рд╣ рдЙрдЧрддी рд╣ै। рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЬрд▓्рджी рдкрдХрдиे рд╡ाрд▓ी рдФрд░ рдЙрдкрдЬाрдК рд╣ोрддी рд╣ै। рд░ाрдЬрдХुрдоाрд░ рд▓ौрдХी (Rajkumar Lauki): рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рд╣рд░े рд░ंрдЧ рдХे рдФрд░ рдмрдб़े рдЖрдХाрд░ рдХे рдлрд▓ों рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╣ै। рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЙрдЪ्рдЪ рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рд╡ाрд▓ी рдФрд░ рд░ोрдЧ рдк्рд░рддिрд░ोрдзी рд╣ोрддी рд╣ै। рд▓ोрдХी рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рд░ोрдЧ: рдл्рдпूрд╕ाрд░िрдпрдо рд╡िрд▓्рдЯ (Fusarium Wilt): рдЗрд╕ рд░ोрдЧ рдоें рд▓ौрдХी рдХे рдкौрдзे рдоुрд░рдЭाрдиे рд▓рдЧрддे рд╣ैं рдФрд░ рдкрдд्рддिрдпाँ рдкीрд▓ी рдкрдб़рдиे рд▓рдЧрддी рд╣ैं। рдЙ...

рднिрди्рдбी рдХी рдХिрд╕्рдоे рд░ोрдЧ рдХिрдЯ рд╡ рдЙрдкрдЪाрд░

  рднिрди्рдбी (рдУрдХрдб़ा) рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рдХिрд╕्рдоें: рдкंрдд рднिрди्рдбी (Pant Okra): рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЙрдд्рддрд░ рднाрд░рдд рдоें рдЙрдЧाрдИ рдЬाрддी рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдоें рд▓ंрдмी рдФрд░ рд╣рд░ी рдлрд▓िрдпाँ рд╣ोрддी рд╣ैं। рдЗрд╕рдХी рдЙрдкрдЬ рдЕрдЪ्рдЫी рд╣ोрддी рд╣ै рдФрд░ рдпрд╣ рд░ोрдЧों рдХे рдк्рд░рддि рдк्рд░рддिрд░ोрдзी рд╣ोрддी рд╣ै। рдХृрд╖्рдгा рднिрди्рдбी (Krishna Okra): рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдк्рд░рдоुрдЦ рд░ूрдк рд╕े рдкрд╢्рдЪिрдоी рднाрд░рдд рдоें рдЙрдЧाрдИ рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдлрд▓ рдоांрд╕рд▓ рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рдЙрдд्рдкाрджрдХ рд╣ोрддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдЧрд░्рдо рдФрд░ рдЖрд░्рдж्рд░ рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдоें рдмेрд╣рддрд░ рдЙрдЧрддी рд╣ै। рджिрд╡्рдп рднिрди्рдбी (Divya Okra): рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЫोрдЯे рдЖрдХाрд░ рдХी рд╣ोрддी рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдоें рдЕрдзिрдХ рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рдлрд▓ рдЖрддे рд╣ैं। рдпрд╣ рд╕рд░्рджी рдФрд░ рдЧрд░्рдоी рджोрдиों рдоौрд╕рдо рдоें рдЙрдЧाрдИ рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै। рдоैрдЬिрдХ рднिрди्рдбी (Magic Okra): рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЙрдкрдЬ рдоें рдЙрдЪ्рдЪ рд╣ोрддी рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдХी рдлрд▓िрдпाँ рдоांрд╕рд▓ рдФрд░ рдЪिрдХрдиी рд╣ोрддी рд╣ैं। рдЗрд╕рдХा рд╕्рд╡ाрдж рдЕрдЪ्рдЫा рд╣ोрддा рд╣ै рдФрд░ рдпрд╣ рдЕрдзिрдХ рдкाрдиी рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдирд╣ीं рд╣ोрддी। рдмैंрдЧрдиी рднिрди्рдбी (Purple Okra): рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЦाрд╕рдХрд░ рджрдХ्рд╖िрдг рднाрд░рдд рдоें рдЙрдЧाрдИ рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдлрд▓ рдмैंрдЧрдиी рд░ंрдЧ рдХे рд╣ोрддे рд╣ैं рдФрд░ рдпрд╣ рдкोрд╖рдХ рддрдд्рд╡ों рд╕े рднрд░рдкूрд░ рд╣ोрддी рд╣ै। рднिрди्рдбी рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рд░ोрдЧ: рдл्рдпूрд╕ाрд░िрдпрдо рд╡िрд▓्рдЯ (Fusarium Wilt): рдЗрд╕ рд░ोрдЧ рдоें рднिрди्рдбी рдХे рдкौрдзे рдоुрд░рдЭाрдиे рд▓рдЧрддे рд╣ैं рдФрд░ рдкрдд्рддिрдпाँ рдкीрд▓ी рдкрдб़рдиे рд▓рдЧрддी рд╣ैं। рдЙрдкрдЪाрд░: рдк्рд░рднा...

рдмेрдЧрди рдХी рдХिрд╕्рдоे рд░ोрдЧ рдХिрдЯ рд╡ рдЙрдкрдЪाрд░

  рдмैंрдЧрди рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рдХिрд╕्рдоें: рдкंрдд рдмैंрдЧрди (Pant Brinjal): рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЙрдд्рддрд░ рднाрд░рдд рдоें рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рдЖрдХाрд░ рдмрдб़ा рд╣ोрддा рд╣ै рдФрд░ рдпрд╣ рд╕рд░्рджी рдФрд░ рдЧрд░्рдоी рджोрдиों рдоें рдЙрдЧрдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рдЕрдЪ्рдЫा рд░ंрдЧ рдФрд░ рдЖрдХाрд░ рд╣ोрддा рд╣ै। рдХृрд╖्рдгा рдмैंрдЧрди (Krishna Brinjal): рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдк्рд░ोрдбрдХ्рд╢рди рдоें рдЙрдЪ्рдЪ рд╣ोрддी рд╣ै рдФрд░ рд░ंрдЧ рдоें рдЧрд╣рд░ा рдмैंрдЧрдиी рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕े рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рдорд╕ाрд▓ेрджाрд░ рдкрдХрд╡ाрдиों рдоें рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рджीрдкिрдХा рдмैंрдЧрди (Deepika Brinjal): рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЫोрдЯी рд╣ोрддी рд╣ै рдФрд░ рдпрд╣ рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рджрдХ्рд╖िрдг рднाрд░рдд рдоें рдЙрдЧाрдИ рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рд╕्рд╡ाрдж рдЕрдЪ्рдЫा рдФрд░ рдЯेंрдбрд░ рд╣ोрддा рд╣ै। рдиाрдпрдХ рдмैंрдЧрди (Naik Brinjal): рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдмрдб़ी рд╣ोрддी рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдХी рдЙрдкрдЬ рднी рдЕрдЪ्рдЫी рд╣ोрддी рд╣ै। рдпрд╣ рдЖрдорддौрд░ рдкрд░ рдмाрдЬाрд░ рдоें рдмрдб़े рдЖрдХाрд░ рдХे рдмैंрдЧрди рдХे рд░ूрдк рдоें рдмिрдХрддा рд╣ै। рд╣рд░ी рдмैंрдЧрди (Green Brinjal): рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рд╣рд░े рд░ंрдЧ рдХी рд╣ोрддी рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдХा рд╕्рд╡ाрдж рд╣рд▓्рдХा рд╣ोрддा рд╣ै। рдпрд╣ рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рдЙрд╖्рдгрдХрдЯिрдмंрдзीрдп рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдоें рдЙрдЧाрдИ рдЬाрддी рд╣ै। рдмैंрдЧрди рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рд░ोрдЧ: рдл्рдпूрд╕ाрд░िрдпрдо рд╡िрд▓्рдЯ (Fusarium Wilt): рдЗрд╕ рд░ोрдЧ рдоें рдмैंрдЧрди рдХे рдкौрдзे рдоुрд░рдЭाрдиे рд▓рдЧрддे рд╣ैं рдФрд░ рдкрдд्рддिрдпाँ рдкीрд▓ी рдкрдб़рдиे рд▓рдЧрддी рд╣ैं। рдЙрдкрдЪाрд░: рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдкौрдзों рдХो рдЙрдЦाрдб़рдХрд░ рдирд╖्рдЯ рдХрд░ें। рдЦेрдд рдоे...

рдзрдиिрдпा рдХी рдХिрд╕्рдоे рд░ोрдЧ рдХिрдЯ рд╡ рдЙрдкрдЪाрд░

  рдзрдиिрдпा рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рдХिрд╕्рдоें: рдХृрд╖्рдгा рдзрдиिрдпा (Krishna Coriander): рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЙрдЪ्рдЪ рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рд╡ाрд▓ी рд╣ोрддी рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдоें рдЕрдзिрдХ рдЙрдд्рдкाрджрди рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдорд╕ाрд▓े рдХे рд░ूрдк рдоें рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдХी рдкрдд्рддिрдпाँ рд╣рд░ी рдФрд░ рдЦुрд╢рдмूрджाрд░ рд╣ोрддी рд╣ैं। рдирд╡ीрди рдзрдиिрдпा (Naveen Coriander): рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдордз्рдп рднाрд░рдд рдоें рдЙрдЧाрдИ рдЬाрддी рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдоें рдЕрдЪ्рдЫी рдЙрдд्рдкाрджрди рдХ्рд╖рдорддा рд╣ोрддी рд╣ै। рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рд░ोрдЧों рдХे рдк्рд░рддि рдЕрдзिрдХ рдк्рд░рддिрд░ोрдзी рд╣ोрддी рд╣ै। рд╕ंрдЧрдо рдзрдиिрдпा (Sangam Coriander): рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рджрдХ्рд╖िрдг рднाрд░рдд рдоें рдЙрдЧाрдИ рдЬाрддी рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдХे рдкौрдзे рдордЬрдмूрдд рд╣ोрддे рд╣ैं, рдЬिрд╕рд╕े рдпрд╣ рдмीрдЬों рдХे рд▓िрдП рдЕрдЪ्рдЫा рдЙрдд्рдкाрджрди рджेрддी рд╣ै। рдЕрд╕рдо рдзрдиिрдпा (Assam Coriander): рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЕрд╕рдо рдФрд░ рдкूрд░्рд╡ोрдд्рддрд░ рднाрд░рдд рдоें рдЙрдЧाрдИ рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рдЕрдЪ्рдЫी рдкрдд्рддिрдпां рдФрд░ рд╕ुрдЧंрдз рд╣ोрддी рд╣ै, рдЬो рдорд╕ाрд▓े рдХे рд░ूрдк рдоें рдЙрдкрдпोрдЧ рдХी рдЬाрддी рд╣ैं। рдкंрдд рдзрдиिрдпा (Pant Coriander): рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЙрдд्рддрд░ рднाрд░рдд рдоें рдЙрдЧाрдИ рдЬाрддी рд╣ै, рдЬो рдЕрдЪ्рдЫे рд░ंрдЧ рдФрд░ рдЖрдХाрд░ рдХे рдмीрдЬ рджेрддी рд╣ै। рдзрдиिрдпा рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рд░ोрдЧ: рдл्рдпूрд╕ाрд░िрдпрдо рд╡िрд▓्рдЯ (Fusarium Wilt): рдЗрд╕ рд░ोрдЧ рдоें рдзрдиिрдпा рдХे рдкौрдзे рдоुрд░рдЭाрдиे рд▓рдЧрддे рд╣ैं рдФрд░ рдкрдд्рддिрдпाँ рдкीрд▓ी рдкрдб़рдиे рд▓рдЧрддी рд╣ैं। рдЙрдкрдЪाрд░: рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдкौрдзों рдХो рдЙрдЦाрдб़рдХрд░ рдирд╖्рдЯ рдХрд░ें рдФрд░ рдоिрдЯ्рдЯी рдоें ...

рдоिрд░्рдЪ рдХी рдХिрд╕्рдоे рд░ोрдЧ рдХिрдЯ рд╡ рдЙрдкрдЪाрд░

  рдоिрд░्рдЪ рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рдХिрд╕्рдоें: рдХृрд╖्рдгा рдоिрд░्рдЪ (Krishna Chilli) рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдЙрдЪ्рдЪ рдЙрдд्рдкाрджрдХрддा рд╡ाрд▓ी рд╣ोрддी рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдХा рд░ंрдЧ рдЧрд╣рд░ा рд▓ाрд▓ рд╣ोрддा рд╣ै, рдЬो рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рдорд╕ाрд▓ों рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпोрдЧी рд╣ै। рднूрдд рдЬोрд▓ोрдХिрдпा (Bhut Jolokia) рдпрд╣ рдоिрд░्рдЪ рджुрдиिрдпा рдХी рд╕рдмрд╕े рддीрдЦी рдоिрд░्рдЪों рдоें рд╕े рдПрдХ рдоाрдиी рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрд╕े рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рддीрдЦे рд╕्рд╡ाрдж рдХे рд▓िрдП рдЙрдЧाрдпा рдЬाрддा рд╣ै рдФрд░ рднाрд░рдд рдоें рдпрд╣ рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рдЕрд╕рдо рдФрд░ рдирдЧाрд▓ैंрдб рдоें рдЙрдЧाрдИ рдЬाрддी рд╣ै। рд▓ाрд▓ рдоिрд░्рдЪ (Red Chilli) рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рднाрд░рдд рдоें рдк्рд░рдоुрдЦ рд░ूрдк рд╕े рдЙрдЧाрдИ рдЬाрддी рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рд╕ूрдЦी рдоिрд░्рдЪ рдХे рд░ूрдк рдоें рдорд╕ाрд▓े рдХे рд░ूрдк рдоें рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдпрд╣ рд╡िрд╡िрдз рдЖрдХाрд░ рдФрд░ рд░ंрдЧों рдоें рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ोрддी рд╣ै। рддाрдо्рд░ рдоिрд░्рдЪ (Tamra Chilli) рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рдмрдб़ी рдФрд░ рдоोрдЯी рдоिрд░्рдЪों рдХी рд╣ोрддी рд╣ै, рдЬो рд╣рд░े рд░ंрдЧ рдХी рд╣ोрддी рд╣ै рдФрд░ рдкрдХрдиे рдкрд░ рд▓ाрд▓ рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрд╕े рдлрд▓ों рдХे рд░ूрдк рдоें рдЦाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рд╣рд░ी рдоिрд░्рдЪ (Green Chilli) рдпрд╣ рдХिрд╕्рдо рддाрдЬрдЧी рдФрд░ рд╕्рд╡ाрдж рдоें рдЙрдд्рддрдо рд╣ोрддी рд╣ै। рдЗрд╕े рдХрдЪ्рдЪा рдЦाрдпा рдЬाрддा рд╣ै рдФрд░ рдЕрдзिрдХрддрд░ рдкрдХрд╡ाрдиों рдоें рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдоिрд░्рдЪ рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рд░ोрдЧ: рдл्рдпूрд╕ाрд░िрдпрдо рд╡िрд▓्рдЯ (Fusarium Wilt) рдЗрд╕ рд░ोрдЧ рдоें рдоिрд░्рдЪ рдХे рдкौрдзे рдоुрд░рдЭाрдиे рд▓рдЧрддे рд╣ैं рдФрд░ рдкрдд्рддिрдпां рдкीрд▓ी рдкрдб़рдиे рд▓рдЧрддी рд╣ैं।...

90*728